🌑 सर्गचक्र

chaitanya1827
Oct 24
1 min read

“मौनात् स्पन्दः, स्थैर्यात् ब्रह्माण्डम्।”

सर्वारम्भात् पूर्वं क्षणोऽस्ति —अनन्तमौनरूपः, यत्र सर्वं भूतं भविष्यच्चअकाररहितमपि जीवति।तत्रैव सर्गचक्रस्य उद्भवः।

वैदिके भाषायां सर्गः इत्यस्य अर्थः “सृष्टिः” वा “प्रसवः”,चक्रं तु “गतिर्वृत्तं च” इति।उभयं मिलित्वा तदेकं तत्त्वं दर्शयतः —न तु आरम्भः रेखारूपः, किन्तु वृत्तरूपः;प्रत्येकं सर्गः पुनःसर्ग एव,प्रत्येकं आरम्भः तस्यैव अनन्तप्रवाहस्य प्रवृत्तिः।

प्रवाहम् नामकसंगीतं तेनैव सिद्धान्तेन आरभ्यते —न केवलं गीतस्य प्रवेशः, किन्तु आध्यात्मिकमङ्गलाचरणम्।नादः शून्यात् उत्पद्यते, शनैः शनैः गतिं प्राप्नोति,तथा च स एव ब्रह्माण्डीयः प्रक्रिया प्रतिध्वनतिया वैदिकसृष्टिविज्ञाने निरूपिता।

पदार्थसृष्टेः पूर्वं केवलं शून्यम् आसीत् —अनन्तसंभावनायुक्तं विशालं रिक्तम्।तस्मात् नादः समुत्पन्नः —प्रथमः स्पन्दः, प्रथमः कम्पनः, भावस्य प्रथमस्वरः।

सर्गचक्रस्य श्रवणं तदेव स्पन्दनं सजीवमिव अनुभावयति।प्रत्येकः स्तरः शनैः प्रस्फुट्यते,यथा सृष्टिरेव प्रस्फुट्यति —न शीघ्रं, किन्तु तालबद्धं, क्रमबद्धं, समबद्धं च।

एषः गीतः भवतः क्षणम् आभासयति —यत्र मौनात् शब्दः जायते, अज्ञातात् ज्ञातं प्रवर्तते।सः स्मारयति — सृष्टिः न आदेशेन, किन्तु समर्पणेन भवति।यथा नदीः स्वयमेव मार्गं निर्माति,तारकाः च स्वतः प्रकाशन्ते,एवं सर्गचक्रम् अपि दिव्यतालस्यानुसारं प्रस्फुटति।

आध्यात्मिकदृष्ट्या, सर्गचक्रम् आत्मनः जागरणम् इति कथा।सः क्षणः, यत्र जीवः आत्मचेतनांविस्तीर्णस्य, चक्रीयस्य, पवित्रस्य च भागं अनुभवति।जननं न केवलं घटना —प्रत्येकश्वासे, प्रत्येकहृदस्पन्दने,प्रत्येकप्रेरणायां तद्भवति।

“सृष्टिचक्रं” केवलं बाह्यब्रह्माण्डस्य न,अन्तरात्मनः अपि आवर्तते।यः ध्यानपूर्वकं शृणोति,स्वमनसः सर्गचक्रं तस्य अनुभूयते —विचाराणां, भावनानां, प्रेरणानां, मौनविलयानां च आवर्तनम्।

योगिनः ध्यानकाले दीप्यमानं चक्रं चिन्तयन्ति —अस्तित्वस्य केन्द्रे परिवर्तते इति।तत् संतुलनस्य प्रतीकं —गत्याः च स्थैर्यस्य, सृष्टेः च विश्रान्तेः मध्ये साम्यं।सर्गचक्रं तस्यैव सूक्ष्मनृत्यं ध्वनयति।ऊर्जा उत्थाय पतति, न तु नश्यति।एषः सृष्टेः श्वासवत् —विस्तारसंकुचने, जीवनविरामे, तरङ्गप्रत्यागमे च।

प्रवाहम् तेनैव दर्शनसारं स्थापयति —यत् अस्तित्वं न रेखारूपेण यात्रा,किन्तु उद्भवविलयानां सततमावर्तनम्।प्रत्येकः शब्दः, प्रत्येकं मौनम्, प्रत्येकः श्वासःतस्यैव विश्वलयस्य अंशः।

यदा सर्गचक्रस्य अन्तिमस्पन्दनं विलीयते,तदा अनुभवः — ब्रह्माण्डं विस्तारति, स्पन्दति, जीवति।तत् न समाप्तिः, किन्तु अनादिप्रवाहस्य प्रवृत्तिः।

शान्तौ केवलं एकं सत्यं तिष्ठति —

“सृष्टिः न कदापि आरभ्यते — सा केवलं स्मरति।”

🌑 सर्गचक्र

Recent Posts

Comments