🌧️ त्विषीमत्तोयोत्सर्गः — तेजस्वी जलविमोचनः

chaitanya1827
Oct 24
2 min read

“न विनाशः स वर्षाः — मोक्षणमेव सः।”

रेष्मन् इत्यस्य घनगर्भस्य मौनानन्तरं भवति त्विषीमत्तोयोत्सर्गः।यदा द्यौः स्वस्य गभीरं निःश्वासं विसृजति,यदा गर्भितं तेजः जलरूपेण पृथिव्यां पतति,तदा सृज्यते एषः दिव्यः क्षणः —यत्र आकाशः स्वस्य तेजः, स्वस्य भारं, स्वस्य करुणामपि,धाराभिः अवतरयति।

संस्कृते त्विषीमत्त इत्यस्य अर्थः — तेजसा संयुक्तः,तोयोत्सर्ग इत्यस्य अर्थः — जलस्य विमोचनं, त्यागः।अतः त्विषीमत्तोयोत्सर्गः इति संज्ञा सूचयति —“तेजः जलरूपेण पृथिव्याम् आविर्भवति।”अयं न केवलं वर्षारम्भः,अपितु दैवी प्राणोत्सर्गः —यत्र जलं आत्मा भवति, आत्मा जलं भवति।

🌧️ आकाशस्य प्राणोत्सर्गः

यथा गगनं भारं न सहते,तथा चेतना अपि अन्ते विमोचयति स्वश्वासम्।वर्षा न केवलं मेघस्य विक्षेपः,किन्तु ब्रह्माण्डस्य निःश्वासः, प्राणनिःसरणम्।एषः क्षणः तेजसः आर्द्रतया परिणतिः —अग्नेरपि जलत्वं, रुषेः अपि कृपत्वम्।

संपूर्णं विश्वं यदा सन्तप्तं भवति,तदा एव त्विषीमत्तोयोत्सर्गः भवति शान्तिकारकः।एषः संगीतः न केवलं श्रवणीयः,अपि तु अनुभवनीयः —यत्र ध्वनि न शब्दं करोति,अपि तु भावं प्रसूतयति।

🌧️ वेदेषु जलस्य रहस्यम्

ऋग्वेदे उक्तम् —“आपो हि ष्ठा मयोभुवाः ता न ऊर्जे दधातन।”आपः न केवलं जीवनस्य कारणम्,अपितु तेजसः अपि रूपम्।अपां मध्ये अग्निः वसति —तस्मात् जलं न शीतं केवलम्,प्रकाशमयं अपि अस्ति।

एवं त्विषीमत्तोयोत्सर्गः ध्वन्यते —तेजः धाराभिः अवतरति,अग्निः स्निग्धतया रूपान्तरं गच्छति,विनाशः न, अपि तु शुद्धिः।यथा वर्षा भूमिं आलिङ्गति,तथा आत्मा अपि परमात्मानं आलिङ्गति।

🌧️ आत्मविमोचनस्य प्रतीकः

यदा अन्तःकरणे संचितं दुःखं,तदा वर्षावेलायाम् तदेव मुक्त्याकारं गृह्णाति।जलं पतति, मनः विश्रान्तिं लभते।सर्वं यत् अवरुद्धं, तत् प्रवाहे लीनं भवति।अयं विमोचनः न परित्यागः,अपि तु पुनर्जन्मः।

वर्षा न पतनम् —अपि तु पुनरावर्तनम्।द्यौः पृथिव्यां अवतरति,पृथिवी तं सहर्षं गृह्णाति।अत्र न कोणोऽपि विजयी, न पराजितः —केवलं मिलनं अस्ति।

🌧️ ऋतस्य पुनर्निवर्तनम्

उपनिषदु वदति —“ऋतं च सत्यं चाभीद्धात् तपसोऽध्यजायत।”ऋतं — ब्रह्माण्डस्य नियमः,यः प्रत्येकं विप्लवं अनन्तरं पुनः संतुलनं स्थापयति।रेष्मन् इत्यस्मिन आघाते यः विद्युत्स्फुलिङ्गः उत्पन्नः,स एव अत्र जलरूपेण आविर्भवति —प्रज्ञारूपेण, न केवलं शक्तिरूपेण।

तस्मात् त्विषीमत्तोयोत्सर्गःअसंतुलनात् संतुलनं प्रति,क्रोधात् करुणां प्रति,विकम्पनात् स्थैर्यं प्रति —एषः मार्गः अस्ति।

🌧️ निष्कर्षः — विमोचनस्य शान्तिः

यदा अयं संगीतप्रवाहः समाप्तः,तदा श्रोता न मौनं शृणोति —अपि तु नूतनं श्वासं अनुभवति।अन्तःकरणे एकः विशुद्धः रिक्तभावः उत्पद्यते,यः रिक्तः न शून्यः,अपि तु पूर्णः —प्रवाहपूर्णः।